А.И. Куприн “Гастрономический финал” (Эдеэ хоолой эсэстэ)

Ород уран зохёолшо Куприн “Гастрономический финал” гэжэ рассказаа 1908 ондо бэшаан. “Ород зүрхэнүүдтэй” юун болооб — энээн тухай мэргээр зохёогоо. 111 елэй саана бэшэгдаан гэжэ этигэхээр бэшэ!

Теэд уншаад үзыт даа:

- Табан елэй саана би Бунин, Фёдоров хоёр зохёолшодтай нэг үдэрөөр Иматра гараад, гэдэргээ орой болаан хойно тэхиржэ ябаабдь. Арбан нэгэн багаар поезднай Антреа станцида байлгаба. Эдеэлхээ гарбабдь.

Уты стол элдэбэйн халуунш, хүйтэнш эдеэгээр дүүрэн. Эндэш свежа улаан загуун, шаруулаан форель, хүраан ростбиф, ангай мяхан, биштхаан биточконууд юумэд дүүрэн лээ. Наряар, сэбэрээр табигдаан, гоёогдаан, хархада хорхойтхоор даа. Остолой хажуутэйгүүр биштхаан табагууд табяатай, хотьгонууд, хадхуурнууд, хлемэтэй корзиначканууд.

Ямарш хүн өөрьёо дуртай юумэ абаад хүдииш эдьнэ, нормагой, һүүлдэнь буфетдэ ошоод, эдяанаа түлөө орьдоо нэгэ марка (гушан долоон зэд мүнгэ) түлөөд ябха ёһотой. Эдеэлгэнэй болжайхада шам дээр нэгэш хүн байнагой, нэгэш хүн хилайгаад харнагой.

Мани ород зүрхэд элдэбэйн сааруунда, участогта, мэхэ хулгайда һураан, дээтэйхи байгаан дворнигойш үгаан гархой, һэжэг түрүүлээд, хүнэй саатэйхэнүүр шэбшаан, — иимэ үргэн этигэлтэй юумэ хархадаа, тэрээндээ мангадуудш бүри ехээр даруулаа.

Вагондоо гэдэргээ орходоймнай, илайс ород зураг угтаба даа. Манаар хоёр шулуун хүдмэртэй подрядчигууд ябалсаан байгаа.

Калужска губерниин Мещовска уездайн кулагай шарай хэнш даа мэдхэллаа. Үргэн, гилараан, улаан ехэ хасартай нюур, картуз дораан бултайгаан шаб-шара үһэн, һахал бии хэбэртэй, иишээ-тиишээ гүйгаан нюднүүд, бурхандаа унан һунажа мүргаан, өөрьёо орон нютаг амаштай магтаан, ород бэшэйе юумэнш гэжэ һанхой, нэг үгээр хэлээда, һайн танил, имагтал ород нюурал даа. Финн араша юун гэжайш наадалаабэй, шагнайш гэхээр.

- Иргүүтэйнүүд лээ. Иимэ тэнэг хүүд байдагиимуу? Тоолоода би долоон гривнээр гурбан солхообой эдеэ ябуулааб... Боохолдойнуудш, багаар сохюулна, нохойн гүлгэд! Чухонцууд хадаа чухонцуудал даа, яахабш даа эдээни.

Нүгөөдэнь, энеэдэндээ хахажа байгаад, нэмээнэ:

- Би зорюутан нэг остаханиинь баллааб, остол дээр байгаан загуу руунь нёлбообэй.

- Вот тиихэ хэрэгтэй, бааһаша. Дурандань табяа, эдээнииш зад бажуугаад байха ёһотой.

*****

Энэни дуулаад, һанааб: һайхан, үргэн, хахад сүлөөтэй тэрэ гүрэндэ Калужска губерниин Мещовска уездайн подрядчигууд бүхы Россигаар тараан бэшэллаа – гээд ойлгожо эхилээ.