Ноль-ноль целых

В.М. Шукшин

Ноль-ноль целых

Скалкин Колька совхозай контора расчёдоо абхаа ербэ. Үстэр директорта гааруулаан байгаа: «Юу хүүни тухагой сагта ернэш».

- Танда ходо халуун саг байдаг, гансхан жалованьетнай ходо хүйтэн.

Директор Колькиин заявлени дээр гараа табяад, «Өөрэёо hанаагаар хүдмэраан гараа» гээд бэшбэ.

Байз, трудовой книжкаеэ абхам үлөө. Тэрээнииш Вячеслав Михайлович Синельников үхэ ёhотой байгаа. Ондоотойхиин хүн гэлсэгшэ, хархада, бэеэр солидналээ, нюуриин ходо ялгар, номгоншог хүндхиим гэжэ hанхаар, сагаан кюстюм үмдхэ дуртай. Так-то хүшэршэг хүн гэжэ Колька дулаан байгаалдаа.

        — Юундэ хүдмэраан гарнаш? — гэжэ  Синельников эсаан нюур гаргаад, hурхиим.

        — Багаар түлнэ.

        — Хүдии?

        — Юу хүдии гэжэ?

        — Хүдэ абаанхадаа, шамарланаш?

        — Ёро-дала, зарьматалдаа тэрнаан үшөө багаар үгэдэг.

        — Теэд шамда хүдии хэрэгтэйм?

        Колькайн гаардууниинь хүрбэ.

        — Тэрэ сумма гурба дахин үдхөө хадаа.

        Синельников даже энеэнэгой, hонирхоношгой, ямар дабаагой хүм гэжэ һаннашгойдьхиим.

        — Хүрдэггой байгааг?

        — Хүрдэггой байгаагхээр бэшэлдаа, гар-хүлтэй байншууб, намайе залхуушгхээр бэшэ, а… Тьфу!

        Колька мүнгөө абаад, совхозоо ноёшо бузар хараадаг байгаа, даже материгаадш абха, а мүнөө юуш хэлдүүниинь хүрөөгой.

       — Всё.

       — Хаашаа ошхиимш?

       — Опорнуудай доро нүхэ малтхаа ябхаб. Гушан долоодьхи километэртэ.

       — Хармаандаа специальностьтай байгаад, нүхэ малтхаа ошхиимууш? Хоёрдхи классай шофер байншууш.

      — Теэд хашангхимпи?

      — Архяа багаар ууха байгаабшуушдаа – Синельников юумэнаан холо, нэгэш Колькоор һониргхоош һаннагой гэхээр. Юукхээ иижайш hурдагиим теэд? Колька номгон, ямар үнгэтэйш гэхиим бэшэ Синельниковай нюдэнуудынь хараад, культурнаар (hүүлдэ иижайш хэлээшээ  хэлхээ мартаагой) hурхиим:

      — Так, минии книжка энэ остол дээрэ табигты. Бюрокраадаа бү гаргагты. Би танай лекци шагнахаа ерээгойб, документым үхым хадаа үгэгты, и всё, ябхам.

      — Лекци шагнаахада шамда үлүү байхой. Лекцида ерээгойб гэжэйш хэлхиим...

      Архи ууха болходоо, мүнгэйтэй, үшөө зарплатам бага гэнэ – hонин байндаа. Синельников спокойны, тэр зандаа, ондоош болногой.

      — Архяа залгижал-залгижал байха. Хашардаггоймууг? Иижэ уугаахадаа, иргүүтхээр байншуу. Бутылхээ хүхэжэл-хүхэжэл байха, тэлэрхээ боляан…

      Иимэ үгэнүүшэ Колькада хэлхэдээ, не по адресу хэлбэ. Колька уугааш хадаа, шаргаа табьтараа уудаггой байгаалдаа. Димэй тиижэ хэлбэ, дэлхэй дуулаг, гахай шагнаг. Колька даже Синельниковай хүүртэнь гаараагой, а тэрэ спокойноор, үхэрдли, безраличнаар хэлхэдэнь без мэдээлдтууниинь хүрбэ. Гой, хэнэйш мэдээлдхаар байншуу. Колька тиимэш безнадежно хүн бэшхиим, хүндэ балайш хэлүүлхээр бэшэ, бараг хүнлдаа.

      — Японска бог гордовой! Ши бэхэ уугааш, юу? Намда юукхээ аhалднаш! Шамда намаан юун хэрэгтэйб?! Хэхиимэй олжо ядааш, хэндэш хэрэггой бюрократ?

       Синельниковынь шагнаад, будто суглаан дээрээ президиумда hуужайгаандли, митиин хүүни  дуугаржайгаандли, хэлхиим:

       — Дугар-дугар саашаа.

       — Би трудовой книжкэ абхаа ерээб. Заявлени дээр гар табигдаан. Аса книжкайм!

       — Би шамда нэгэ статья няажархяахадам, хашангхэбш?

       — Юунэй түлөө? – Колька нэгэ заа залдгээ.

       — Шальшанабшууш. Дисциплинагойш. Бишиитхаахан пометочка бэшхэб, зато ши эндэ минии урда краковяк танцеваахаш. – Синельников Колькиие иижайш  баhажа байхадаа без налайна лээ, хотя нюраа ондоош болгоошгойхадаа.

       Тиигээшхадань Колька  бэеэ зад баряад байна.

       — Юун түлөө пометочка бэшхиимш?

       — Бэшхэб-бэшхэб, опора доро нүхэ малтхаа ерхэдэш, шамда иижэ хэлхэ: “Э-э, хөөрхи, эндэш нэгиимэн бэшээтэй байншуу, манда иимэ зон хэрэггой”. И всё! Так что эндэ хамараа бү ургэ. Бааhан – Синельников гоолосоош ондоо болгоногой, заб-зандаа, президиумдаа hуужайгаандли.

      — Юу, юун гэнэш? – гэжэ Колька һурхиим. — Намай хэн гэнэш?

      — Бааhанш гэнэбшууб.

      Колька бэхэтэй склянка абаад, Синельниковай  саб-сагаан костюм дээрэнь адхаж хайба... Өөрөө мэдээшгойбайтраа тиигээлдаа… Даже шэбшхээш үспегээгой.

      Синельников костюмаа тайлаад, пиджаагаа хархиим – бэхэнь пол дээр дуhаа.

      Урбаахи, үмдэн дээрэнь тутаагой.

      — Так, — гэжэ Синельников хэлхиим. — Хорин солхооб химчисткада түлхүүш или шамай суудтэ үхэм – выбирааха болоош!

     — Ши өөрөө түрүүн намай баhажа эхилээш.

     — Би – хүүр хэлээб, зато хэнш дуулаагой, а шинии бэхэ – эн байна, үшөө химическа бэхэ, гоё доказательство байншуу. — Синельников мүнөө хиреэрээ, ондоо болногой, ямар выдержанна хүм гэхээр. — Шинии талаан болоо — би как раз костюмаа шэрдэхэдьхиим гэж hанжайгаан байгааб.

      — Чисткада химическа бэхээр будуулаан юумэй абдагиимууг-гоймууг? — Синельников  телефон барьба.

      — Шэбшэ, а то милици звониихам.

      — Түлөөшэнь дээрэ, — гэжэ Колька hанба. — Иначе намаан hалхой амьтантьхиимдаа. Теэд сэнгээ үнтэй болгооходонь, без гаардуунииинь хүрнэ. Хорин гэжайгаад, уже хорин табан болгхиим.

      — Үшөө hуу-hуугаар табяад солхооб болгхууш?

      — Райцентэр хүртэр табан солхооб, иишэ-тиишээ ябхаб. Тэрнээ сразу шэбшээгой хэлээд байншууб.

      — Хоёр табяар шамай любой попутна машина һуулгкалдаа. Таксиигаар  ябхиимууш? Ямар бардамиимш.

      - Конечно, таксиигаар. Юу hонирхообш?

      — Совесть совсем гойшгэй. Бесплатно юумэндэ яатраа баярланаш.

      — Ши намай бэхээр хуу будааш – өөртош таагойдли болногойг юу? Попуутнаар яба гэжэйш үшөө хэлхиим. Давай, үгэ хорин табан солхооб. Бэшэ.

     — Юу?

     — Расписка.

     Синельников сааруу hарбайхиим.

     Колька ерхэдүүнээ хүржэйш, сааруу абаа.

     — Хашангээд бишхиим?

     — Нэр, обогоо бэшэ, Вячеслав Михайлович Синельниковта хорин табан солхооб ноль-ноль копейка зээльтэйб гэжэ.

     Колька ууртяар hимайгаад, тархяа hэжэрбэ:

     — Ноль-ноль копейка. Командир, мля!

     — Бэшэ-бэшэ, дурандаа байгаан хүүни саб-сагаан костюм бэхээр будчайхада hайн гээш юу?

     Колько бэшшайхадаа, бодолгото болбо:

     — Гой, би зорюутан будиимпи? Мүнгэ үхаан хойноо юу тиижайш бэшхиимпи? Үшөө нэгтэй бэшээшиим уншаа хадаа, ноёд минии хойнаан оржош болхо.

     Синельников иижэ хэлхиим: ладно, бэшииш даа, разрешаю: “Нүхэр В.М. Синельньниковай костюм будаанаа түлөө”.

     Колька “нүхэр” гэжэйш бэшээгойлээ, митиин «Синельниковай сагаан костюм...».

     — Химическа бэхээр…

     Колька склянкайнь хараад:

     — Авторучкада химическа бэхэ байдагиимууг?

     — Байгаабшимуу. Отчётна ведомостеэ юугээр бэшээ гээбш? Гансхан только химическа бэхээр, гархойнь түлөө…

     — Мля, писательнууд… – Колька гонгинхиим.

     — Гараа табя, мүнөөдэрэй дата.

     Колька гараа табяад, расписка Синельниковта үгэбэ.

     — Расчёд хүдии абха бэлэйш?

     — Би хаанаан мэдхиимпи? Ши намаан hайнаар тэрнээ ойлгоод байгаабшимууш.

     — Обеша хойтой ороорой. Заодно книжкэеэ абхаш.

     Колька ябхаанаа түрүүн: “Хорин табан солхооб тухай hамгандам бү хэлээрэйлдаа – хэрүүр гаркха”, — гээ.

     Коридор соо үшөө дахин материигаад, хорин табан солхообоо хайрлааш хадаа, “А, нүхэнүүша малтхадаа, хоёр зуун — хоёр зуун табя олхолдяа. Да гори они синим пламенем! – тэрээн тухай шэбшаанш оршоодгой”.

        Дулма Баторова буряад хэлэн дээрэ баргажанай диалектээр оршуулба.